ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Αποκλειστικό κριτήριο τα κέρδη του κεφαλαίου
Σε ωράρια εργασίας που ξεπερνούν τις 65 ώρες τη βδομάδα, προσβλέπει η Ευρωπαϊκή Ενωση, συνθλίβοντας ζωτικές ανάγκες των εργαζομένων.


Εξοντωτικά ωράρια εργασίας θέλουν να επιβάλουν ΕΕ και κεφάλαιο
Το ζήτημα της επανεξέτασης του χρόνου εργασίας, για τη διαμόρφωση νέας οδηγίας σε ακόμα πιο αντιδραστική κατεύθυνση από αυτή που προβλέπει η υπάρχουσα οδηγία 2003/88, επανέφερε την περασμένη Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχος, η αναδιοργάνωση του χρόνου εργασίας έτσι ώστε το κεφάλαιο να ορίζει όπως ακριβώς επιθυμεί τις ώρες απασχόλησης του εργαζόμενου. Με βάση τους προηγούμενους σχεδιασμούς ο διακρατικός ιμπεριαλιστικός οργανισμός επιδιώκει τη διαμόρφωση ωραρίων εργασίας που θα αυξομειώνονται και θα ξεπερνούν ακόμα και τις 65 ώρες τη βδομάδα.

Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η ένταση της εκμετάλλευσης, αφού αυξάνεται ο απλήρωτος χρόνος εργασίας με τη ρύθμιση περί ενεργού και ανενεργού χρόνου, η σύνθλιψη πολλών ζωτικών αναγκών των εργαζομένων. Η ανάγκη του κεφαλαίου για αύξηση των κερδών ρίχνει στην πυρά στοιχειώδη δικαιώματα, όπως ο ελεύθερος χρόνος και ο οικογενειακός προγραμματισμός. Πάνω απ' όλα, στο βωμό του κέρδους θυσιάζεται η υγεία των εργαζομένων, καθώς αυτά τα ωράρια εργασίας διασφαλίζουν... την ανεπανόρθωτη φθορά της.

Στο πλαίσιο αυτό ξεκίνησε η διαβούλευση με τους «κοινωνικούς εταίρους», οι οποίοι έχουν στη διάθεσή τους έξι βδομάδες για να καταθέσουν τις απόψεις τους στην Επιτροπή. Υπενθυμίζεται ότι τον Απρίλη του 2009 δεν είχε γίνει κατορθωτό να υπάρξει συμφωνία για την αναδιοργάνωση του χρόνου εργασίας. Παρά την εκφρασμένη πρόθεση - όπως προκύπτει και από τα επίσημα ανακοινωθέντα - του Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλδημοκρατών και των Φιλελεύθερων να καταλήξουν σε συμφωνία, αυτό δεν έγινε φοβούμενοι προφανώς τον αρνητικό αντίκτυπο που θα είχε η στάση τους στις ευρωεκλογές, οι οποίες έγιναν μετά από λίγο. Ηταν, όπως αποδεικνύεται σήμερα, ένας προσωρινός ελιγμός.

Αναλώσιμα υλικά οι ζωές των εργατών
Η πρόταση για τη νέα οδηγία που είχε κάνει - στο πλαίσιο της προηγούμενης «διαβούλευσης» - η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και η γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πάνω σε αυτήν την πρόταση, γνωστή ως Εκθεση Σέρκας (Ισπανός σοσιαλδημοκράτης, μέλος της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων της Ευρωβουλής, ο οποίος ανέλαβε να συντάξει την Εκθεση) είναι αποκαλυπτικές των αντιδραστικών σχεδιασμών για το χρόνο εργασίας.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συντάχθηκε μετά την πολιτική συμφωνία των υπουργών Απασχόλησης της ΕΕ το καλοκαίρι του 2008 προέβλεπε τα παρακάτω:

Το διαχωρισμό του χρόνου εφημερίας σε «ενεργό» και «ανενεργό» περίοδο. Η «ενεργός» περίοδος λογαριάζεται ως εργάσιμος χρόνος. Η «ανενεργός» περίοδος της εφημερίας (ο εργαζόμενος παραμένει σε επιφυλακή για να προσφέρει τις υπηρεσίες του) δεν πληρώνεται, εκτός από την περίπτωση που η εθνική νομοθεσία ή οι «κοινωνικοί εταίροι» αποφασίσουν διαφορετικά.
Τη διατήρηση της «ρήτρας αυτοεξαίρεσης» (opt out), με την οποία ο εργοδότης μπορεί με ατομικές διαπραγματεύσεις να απασχολεί τον εργαζόμενο περισσότερες από 48 - κατά μέσο όρο - ώρες τη βδομάδα. Με δεδομένο ότι η μόνη υποχρέωση του εργοδότη είναι να δίνει στον εργαζόμενο ένα 11ωρο ανάπαυσης στο 24ωρο, ανάμεσα σε δύο περιόδους εργασίας, ο εργοδότης μπορεί να διαμορφώνει ωράρια εργασίας που θα ξεπερνούν τις 65 ώρες εβδομαδιαία (13 ώρες τη μέρα).
Εμμένει στην καθιέρωση του 12μηνου ως περιόδου αναφοράς για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Δηλαδή, ο εργοδότης θα μπορεί κατά τη διάρκεια ενός χρόνου να εναλλάσσει περιόδους υπεραπασχόλησης και υποαπασχόλησης για τον εργαζόμενο. Θα μπορεί, δηλαδή, μέσω της διευθέτησης να τον ξεζουμίζει για μήνες με 13ωρα τη μέρα, και το υπόλοιπο διάστημα να τον υποαπασχολεί ή να του δίνει άδεια, έχοντας καταργήσει το σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας.
Η Εκθεση Σέρκας που επιχείρησε να εξωραΐσει την οδηγία, προέβλεπε:

Για τη ρήτρα «opt out», προτείνει «εναλλακτικά» να διατηρηθεί για τα επόμενα τρία χρόνια. Δηλαδή αποδέχεται την πρόταση οδηγίας σε όφελος του κεφαλαίου και προσπαθεί να καλλιεργήσει την αυταπάτη ότι σε τρία χρόνια το μαρτύριο δήθεν θα τελειώσει!
Για το χρόνο της εφημερίας, θεωρεί το σύνολο του χρόνου «χρόνο εργασίας». Ωστόσο, διατηρεί το διαχωρισμό σε «ενεργό» και «ανενεργό», που είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα, ώστε με τους κατάλληλους συσχετισμούς το κεφάλαιο να επιβάλει και νομικά το να μην πληρώνει το κομμάτι εκείνο της εφημερίας που το ίδιο θεωρεί «ανενεργό» χρόνο εργασίας.
Για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, αποδέχεται το 12μηνο ως περίοδο αναφοράς.
Ουσιαστικά η Εκθεση Σέρκας διατύπωσε με άλλα λόγια τα όσα αποφάσισαν οι υπουργοί Απασχόλησης και πήρε τη μορφή πρότασης της οδηγίας της Κομισιόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2005 και η Κομισιόν είχε προτείνει η ρήτρα «opt out» να διατηρηθεί για τρία χρόνια, προκειμένου να ανοίξει το δρόμο για την αποδοχή και τελικά εφαρμογή της και μετά το πέρασμα των επόμενων ετών.

Οι ευθύνες του δικομματισμού και του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ
Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έχουν την πρώτη και βασική ευθύνη για την καθιέρωση του 65ωρου και την επέκταση της απλήρωτης δουλειάς. Πέρα από τις προφανείς πολιτικές ευθύνες τους - καθώς ανοιχτά συνδιαμορφώνουν και προωθούν τις πολιτικές κατευθύνσεις της ΕΕ για χτύπημα του σταθερού και ημερήσιου χρόνου εργασίας - είναι αυτά τα κόμματα που ήδη στην Ελλάδα έχουν περάσει μια σειρά σχετικά νομοθετήματα. Πιο συγκεκριμένα:

Η ΝΔ, με το νόμο 1892/1990 έδινε τη δυνατότητα 6μηνης διευθέτησης και ανώτατα όρια εργασίας τις εννιά (9) ώρες τη μέρα και τις 48 τη βδομάδα, κατόπιν επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων.
Το ΠΑΣΟΚ, με το νόμο 2639/1998, προέβλεπε ότι με περίοδο αναφοράς το εξάμηνο, για τρεις μήνες δινόταν η δυνατότητα υπέρβασης του συμβατικού ωραρίου με μία ώρα επιπλέον, καθώς και ετήσια διευθέτηση με δυνατότητα για έξι μήνες υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου μέχρι 2 ώρες (ημερήσια απασχόληση 10 ώρες).
Το ΠΑΣΟΚ έφτιαξε και το νόμο 2874/2000, ο οποίος προβλέπει τη διευθέτηση (διαχείριση, δηλαδή, βάσει διευθυντικού δικαιώματος) συνολικά 138 ωρών το χρόνο.
Η ΝΔ με τον 3385/2005 έδωσε στους εργοδότες τη δυνατότητα να αυξάνουν κατά δύο ώρες την ημερήσια απασχόληση (10ωρο), χωρίς κανένα αντίτιμο. Προβλέπονται, ακόμα, δύο μορφές διευθέτησης: Μια σε διάστημα τεσσάρων μηνών και μια σε ετήσια βάση, κατά την οποία οι επιχειρήσεις μπορούν να εξασφαλίζουν μέχρι 256 ώρες το χρόνο χωρίς να καταβάλλουν αμοιβή ούτε ένα ευρώ στον εργάτη. Ο χρόνος αυτός μπορεί να κατανέμεται σε 32 βδομάδες. Επίσης, με το νόμο μειώθηκε κατά 50% η αμοιβή για τις υπερωρίες.
Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ υπερψήφισε την Εκθεση Σέρκας μαζί με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στην Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Νοέμβρη του 2008. Λίγο μετά την ψηφοφορία ο ευρωβουλευτής του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ Δ. Παπαδημούλης, επαιρόταν για τη στάση που κράτησε στην ψηφοφορία. Εφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει «πρώτο αναγκαίο βήμα» την υπερψήφιση της Εκθεσης Σέρκας, διακρίνοντας μάλιστα, σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην Εκθεση και την πρόταση οδηγίας των υπουργών Απασχόλησης και της Κομισιόν.